بحران نبود استقلال | نگاهی به سریال «محکوم»، ساخته سیامک مردانه

به گزارش شهرآرانیوز؛ سریال «محکوم» از محصولات تازه شبکه نمایش خانگی است؛ اثری که با حضور چهره‌های شناخته شده‌ای، چون ساره بیات، پژمان جمشیدی، کوروش تهامی، مهران غفوریان و رامین پرچمی تولید شده و سیامک مردانه کارگردانی آن را بر عهده دارد. «محکوم» از همان ابتدا خودش را با پرداختن به درامی جنایی، به مخاطبان معرفی کرد، اما فاصله‌ای جدی تا دستیابی به هویت مستقل و تبدیل شدن به یک سریال طراز اول دارد.

بیم و امید‌های گام اول

قسمت اول «محکوم» با ضعف‌های متعدد روایی و اجرایی آغاز شد؛ از گره افکنی‌های باورناپذیر گرفته تا بازی‌های ناهماهنگ و حتی اجرای شلخته. با این حال، در پایان همین قسمت، سازندگان یک ضربه ناگهانی و تکان دهنده را تعبیه کرده بودند؛ تمهیدی که تماشاگر را ترغیب می‌کرد تا در قسمت‌های بعدی همراه سریال بماند.

از ابتدای قسمت دوم، فیلم نامه روی ریلی قابل پیش بینی و ثابت افتاد، اما در عوض اجرا و کارگردانی قوام گرفت. میزانسن‌ها حساب شده‌تر به نظر رسیدند، تدوین ریتم منطقی تری پیدا کرد و رنگ بندی تیره و خصلت‌های بصری اثر نیز با محتوا هماهنگ شدند. به همین دلیل، تماشای قسمت‌های میانی «محکوم» اگرچه از منظر درام فاقد غافل گیری خاصی است، اما از حیث اجرا و فضاسازی، تجربه‌ای خوش ساخت و نسبتا چشم نواز برای مخاطب به شمار می‌رود.

هویت مستقل

بزرگ‌ترین ضعف «محکوم»، ناتوانی آن در خلق هویتی مستقل است. در واقع، این سریال هنوز نمی‌داند می‌خواهد به کدام سو برود و از چه منظری روایت خود را به سینما تبدیل کند. شباهت محتوایی آن به مجموعه پرمخاطب «پوست شیر» به قدری آشکار است که حتی مخاطب عادی هم پس از چند دقیقه به آن پی می‌برد. از سوی دیگر، طراحی بصری، نورپردازی و نوع دکوپاژ‌ها یادآور «زخم کاری» محمدحسین مهدویان است که اتفاقا به عنوان طراح و مشاور کارگردان در پروژه حضور دارد.

این وابستگی ها، «محکوم» را به اثری تبدیل کرده که میان چند الگو معلق مانده است و نمی‌تواند اثر انگشت کارگردان خود را پای سریال به ثبت برساند. در نتیجه، سریال از سقف معینی بالاتر نمی‌رود و برای حفظ مخاطب، ناچار است از تمهیدات غیرمنطقی و تصنعی استفاده کند. مشخصا پایان بحث برانگیز قسمت سوم که تلاشی بود برای جلب کنجکاوی تماشاگران، اما در نهایت چیزی نبود که بتوان لفظی بهتر از «سرکاری» را برایش به کار برد.

به شدت پیش بینی پذیر

یکی از ایراد‌های جدی «محکوم» به لحن و منطق فیلم نامه آن بازمی گردد. از همان اوایل قسمت دوم، پیچیدگی داستان رسما فنا شد و حتی زودباورترین تماشاگران هم فهمیدند قرار است قصه به چه سمت و سویی برود. نویسنده خیلی زود دستش را رو کرد و لو داد که شخصیت «مهیار» بی گناه است. در ادامه و با گذشت چند قسمت، هویت قاتل هم برای مخاطب عیان شد و از اینجا به بعد، تنها کنجکاوی بیننده این است که بداند قاتل کجای کار را اشتباه می‌کند و چطور دستش رو خواهد شد.

این یعنی داستان از نفس افتاده و احتمالا گروهی از بیننده‌ها شوق خود برای تماشای قسمت جدید سریال را از دست داده‌اند. ما در واقع در حال تماشای سریالی هستیم که پایانش از همان آغاز حدس زده می‌شد. این یکنواختی روایی باعث می‌شود کشمکش‌ها کارکرد خود را از دست بدهند و مخاطب تنها به امید رخداد‌های ناگهانی یا ورود شخصیت‌های جدید، پیگیر اثر بماند.

هر شخصیت، یک ویژگی

در «محکوم»، پرداخت شخصیت‌ها به شدت خام و تک بعدی است. تقریبا همه شخصیت‌ها یک ویژگی بارز دارند که در طول سریال آن قدر رویش تأکید می‌شود تا به کلیشه تبدیلشان کند. از مادر فداکار گرفته تا پسر ضعیف، وکیل شارلاتان و بازپرس باهوش، همگی در دایره‌ای تکراری و تیپ گونه می‌چرخند.

در این شرایط، برای ایجاد تنوع، یک چندضلعی عشقی میان شخصیت‌های بالای پنجاه سال نیز طراحی شده که به جای ایجاد کشش، از جدیت درام می‌کاهد و آن را به ملودرامی معمولی تبدیل می‌کند. در نتیجه، با سریالی روبه رو هستیم که اگرچه در ظاهر پر از حادثه است، اما از درون خالی به نظر می‌رسد و نمی‌تواند در ذهن مخاطب ماندگار شود.

در ادامه حتما بخوانید کج‌سلیقگی در کمدی‌ها ادامه دارد | نگاهی به فیلم «کج‌پیله» که تابوشکنی فرهنگی را رمز موفقیت خیالی‌اش می‌داند + نظر مخاطبان

بازیگران ناآماده

ترکیب تیم بازیگران «محکوم» در نگاه نخست چشمگیر به نظر می‌رسد، اما اجرا‌ها به وضوح ناهماهنگ و ناپخته‌اند. ساره بیات پس از چند سال دوری از قاب تصویر بازگشته، اما در حالی که هنوز تصویر درخشان او در «جدایی نادر از سیمین» در ذهن مخاطبان زنده است، اجرایی در سطح سریال‌های معمول تلویزیونی ارائه داده است. مهران غفوریان نقشی ایفا می‌کند که شباهت بسیاری با شخصیت رضا شفاعت در «زخم کاری» دارد و به همین دلیل، تازگی خود را از دست داده است. کوروش تهامی هم اجرایی بی رمق، منفعلانه و فاقد باورپذیری را به نمایش گذاشته است.

در این میان، نقطه روشن بازیگری «محکوم» پژمان جمشیدی است. او با ورودش در قسمت دوم، جان تازه‌ای به اثر بخشید و توانست شخصیت ادیب فروتن را، با اکت‌های دقیق چهره، طراحی صدای حساب شده و حتی تیک‌های عصبی جذابش، به شخصیتی قابل درک بدل کند.

 جمشیدی در این سریال توانسته فاصله خود را با نقش آفرینی اش در فیلم تحسین شده «علفزار» نیز حفظ کند و از تکرار دور بماند. اما در قسمت هشتم، رامین پرچمی هم به جمع بازیگران «محکوم» اضافه شد و با بازی پخته و کنترل شده اش، غافلگیری خوشایندی برای مخاطبان رقم زد. حضور او، با بیان متفاوت و باورپذیرش، می‌تواند در قسمت‌های بعدی به جذاب‌تر شدن روند سریال کمک کند.